Όλα τα κόλπα των δημοσιογράφων!

Του Derek Moloughney
Διευθυντής της Executive Training
Αποκλειστικός Συνεργάτης του Μηνιαίου Οδηγού Πολιτίκής Επικοινωνίας: "Το E-mail της Αυτοδιοίκησης και της Πολιτικής"

Αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο πλέον το γεγονός ότι οι πολιτικοί και τα κόμματα χάνουν την επαφή τους με τους πολίτες.

Σε κάθε έρευνα κοινής γνώμη, η αξιοπιστία των πολιτικών και των κομμάτων βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδα όλων των εποχών. Αρκεί να εμφανιστεί ένας πολιτικός στην τηλεόραση ή το ραδιόφωνο για να αλλάξει το κανάλι! Οι πολίτες αισθάνονται ότι τους έχουν ξεγελάσει πολύ και πολλές φορές.
Τι μπορεί να γίνει για να ξεπεραστεί αυτό το έλλειμμα της δημοκρατίας;
Καταρχήν, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τι είναι η επικοινωνία.
Κατ’εμέ, η επικοινωνία ορίζεται ως «η ανταλλαγή γεγονότων, ιδεών, αισθημάτων, συναισθημάτων και ενέργειας μεταξύ δύο ανθρώπων ή μιας ομάδας ανθρώπων, έκαστος των οποίων έχει επίγνωση της ύπαρξης του άλλου».

Η επίγνωση της ύπαρξης του άλλου

Το κλειδί για τη σωστή επικοινωνία είναι να αντιλαμβάνεται ο κάθε συμμετέχων ότι έχει απέναντί του κάποιον άλλο. Πόσο συχνά, πολιτικοί και κόμματα είναι τόσο αποφασισμένοι να περάσουν το μήνυμά τους, ανεξάρτητα από τις ανάγκες του ακροατηρίου. Οι αδιάφορες πολιτικές διατυπώσεις, ο ξύλινος λόγος δεν αρκούν για να υπάρξει ουσιαστική επικοινωνία. Η σωστή επικοινωνία συναντά πολλά εμπόδια. Τα πιο σημαντικά είναι:

1. η προκατάληψη
2. η αντίληψη
3. οι εικασίες
4. το «εγώ» του κάθε συμμετέχοντα και
5. το στυλ συμπεριφοράς τους.

Ο Τύπος ως συνομιλητής-συνεργάτης

Προκειμένου να υπερπηδηθούν τα προαναφερθέντα εμπόδια, όσοι εκτίθενται στα Μέσα (εκπρόσωποι κομμάτων, μεμονωμένοι πολιτικοί κλπ) θα πρέπει να σφυρηλατήσουν μια συνεργασία με τον Τύπο και να αρχίσουν να περιορίζουν το δημοκρατικό έλλειμμα. Αυτό μπορούν να το πετύχουν έχοντας υπόψην τους την ακόλουθη διαδικασία και τις επιπτώσεις της:

1. Γνωρίστε το ρόλο σας – μετατρέψτε τις λέξεις σε εικόνες

Ο ρόλος όποιου μιλά στα Μέσα είναι να επεξηγεί, να «εικονογραφεί» μηνύματα. Αυτό το επιτυγχάνει δείχνοντας ενδιαφέρον για τις ερωτήσεις του δημοσιογράφου, λέγοντάς του ποιες ενέργειες αναλαμβάνει, παραθέτοντας παραδείγματα και, πάνω απ’όλα, δείχνοντας την επιθυμία του να επικοινωνήσει. Με άλλα λόγια, βρίσκεται εκεί για να παρουσιάσει τα μηνύματά του και όχι για να «περάσει» πληκτικές πληροφορίες. Μετατρέποντας τις λέξεις σε εικόνες, προσελκύει την προσοχή του δημοσιογράφου και, κατ’επέκταση, των πολιτών.

2. Προετοιμαστείτε σωστά

Όταν προετοιμάζεστε για μια συνέντευξη στον
Τύπο, καθορίστε ξεκάθαρα και συνοπτικά τα ακόλουθα:

• Ποιος είναι ο στόχος μου;

• Ποια είναι τα τρία κεντρικά μηνύματά μου;

Μια καλή τεχνική είναι να γράψετε σε μια πρόταση τους στόχους σας και να ετοιμάσετε παραδείγματα ενεργειών που κάνατε ή θα κάνετε για να παρουσιάσετε τα μηνύματά σας. Η σημασία αυτής της πρακτικής είναι τεράστια. Ο,τιδήποτε περισσότερο μπερδεύει το δημοσιογράφο και, επομένως, και το κοινό.

• Τι βρίσκεται πίσω από τις ερωτήσεις του δημοσιογράφου;

Πίσω από κάθε ερώτηση δημοσιογράφου βρίσκονται οι αξίες του πληθυσμού στον οποίο απευθύνεται. Οι αξίες αυτές διαφέρουν από χώρα σε χώρα, από περιοχή σε περιοχή και μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου. Όμως, οι περισσότεροι δημοσιογράφοι ενδιαφέρονται να καλύψουν θέματα όπως το περιβάλλον, η ασφάλεια, η υγεία, η οικονομία, η μετανάστευση, οι αδύναμοι της κοινωνίας. Είναι ζωτικής σημασίας, όταν προετοιμάζεστε για μια συνέντευξη, να βρείτε τι ενδιαφέρει το δημοσιογράφο πριν ξεκινήσετε. Με άλλα λόγια, κάντε μια διερευνητική επαφή (briefing) πριν ξεκινήσετε, ώστε να ξέρετε πού βαδίζετε.

3. Η τεχνική της γεφύρωσης

Φανταστείτε ότι σας παίρνουν συνέντευξη.
Εσείς έχετε τα μηνύματα που θέλετε να περάσετε και ο δημοσιογράφος έχει ερωτήσεις που καλύπτουν θέματα που επιθυμείτε να αποφύγετε. Πώς καλύπτετε αυτό το κενό; Με τη βοήθεια της τεχνικής γεφύρωσης που λειτουργεί ως εξής:

• Ο δημοσιογράφος θέτει μια ερώτηση που δεν έχει καμία σχέση με όσα εσείς θέλετε να πείτε. Απαντήστε στην ουσία της ερώτησης όσο πιο γρήγορα μπορείτε και «γεφυρώστε» τη συζήτηση με ένα από τα βασικά σας μηνύματα. Η γέφυρα είναι μια φράση απλώς, αλλά προκύπτει πάντα λογικά από τις ερωτήσεις του δημοσιογράφου. Μην ψάχνετε για λογική. Οι φράσεις-γέφυρες που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σε μια συνέντευξη είναι «επιτρέψτε μου να προσθέσω», «αυτό που πιστεύω ότι είναι βασικό/σημαντικό», «όπως έλεγα και προηγουμένως». Επαναλαμβάνω, μην ψάχνετε για λογική σύνδεση, απλώς προχωρήστε.

4. Γνωρίστε το στυλ συμπεριφοράς σας

Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζετε ποιο είναι το στυλ σας όταν επικοινωνείτε, τόσο το λεκτικό σας στυλ, όσο και το μη λεκτικό. Στο συνομιλητή μεταδίδετε ζεστασιά, έχθρα, πρόθεση να τον ελέγξετε ή υποχωρητικότητα; Για να πείσετε ή να πληροφορήσετε, δεν αρκούν μόνο τα λόγια, αλλά και στοιχεία όπως η επικοινωνία με τα μάτια, οι ανοιχτές χειρονομίες, οι ακριβείς κινήσεις του σώματος και η σωστή χρήση της φωνής (σωστή ένταση, σωστή εκφορά, σωστός ρυθμός). Και όλα αυτά πρέπει να τα πετύχετε διατηρώντας τη δική σας προσωπικότητα. Οπότε, δεν έχει σημασία μόνο το περιεχόμενο (όσα θα πείτε), αλλά και η παρουσίαση (πώς θα τα πείτε).


Τα κόλπα των δημοσιογράφων


Πολύ συχνά, οι πολιτικοί ρωτούν ποιες είναι οι τακτικές που χρησιμοποιούν οι δημοσιογράφοι και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισής τους. Ακολουθεί μια σύντομη επισκόπηση τέτοιων τακτικών των δημοσιογράφων και των αντίστοιχων ενδεδειγμένων πρακτικών αντιμετώπισής τους.

1. Χρήση της σιωπής

Η χρήση της σιωπής ως μέσο για την εξασφάλιση επιπλέον πληροφοριών είναι ένα από τα βασικά στοιχεία του οπλοστασίου ενός δημοσιογράφου. Σε κανέναν δεν αρέσει η σιωπή. Γι αυτό και συχνά οι πολιτικοί προτιμούν να γεμίζουν το κενό στη συζήτηση με σχόλια, τα οποία δεν είχαν στόχο να κάνουν και επομένως αναφέρονται σε ζητήματα που δεν είχαν σκοπό να αναφέρουν.
Η λύση: Μείνετε προσκολλημένοι στα μηνύματα που θέλετε να περάσετε, τα μηνύματά σας που είναι τα δικά σας «λιμάνια». Πείτε απλώς «έχετε κάτι άλλο να ρωτήσετε;» και σταματήστε, μην πείτε τίποτε περισσότερο. Ποτέ μα ποτέ μην πείτε κάτι καινούριο απλώς και μόνο επειδή ο συνομιλητής σας σιωπά.

2.Διακόπτουν συνεχώς

Οι δημοσιογράφοι ξέρουν ότι έχετε προετοιμαστεί για τη συνέντευξη. Ξέρουν ότι έχετε αποφασίσει τι θέλετε να πείτε, έχετε δημιουργήσει τη δική σας «ζώνη ασφαλείας». Αφού όμως θέλουν να διεισδύσουν σε αυτή τη ζώνη, αφού θέλουν να σας αποσπάσουν δηλώσεις που δε θέλετε να κάνετε, οι δημοσιογράφοι θα εντείνουν το ρυθμό των ερωτήσεών τους, θα ρωτούν όλο και περισσότερα, όλο και πιο γρήγορα και, φυσικά, θα σας διακόπτουν συνεχώς. Αν επιτρέψετε αυτή τη στάση, τότε θα δώσετε την εντύπωση ότι είστε υποχωρητικός.
Η λύση: Όταν ο δημοσιογράφος σας πιέζει, πείτε απλώς «Επιτρέψτε μου να ολοκληρώσω την απάντησή μου, ώστε να καταλάβετε τι θέλω να πω» ή κάτι παρόμοιο. Θυμηθείτε ότι εσείς δίνετε τη συνέντευξη, όχι ο δημοσιογράφος.

3. Το σχόλιο

Μια από τις πιο συνηθισμένες τακτικές των δημοσιογράφων είναι το σχόλιο. Ξέουν ότι έχετε προετοιμαστεί για τη συνέντευξη και θέλουν να περάσουν τη γραμμή άμυνάς σας. Έτσι, σας πετάνε ένα προκλητικό σχόλιο που δεν είναι καν ερώτηση, για παράδειγμα, «Μου φαίνεται ότι έχετε μπερδέψει τα πράγματα».
Η λύση: Πάντα να υποχρεώνετε το δημοσιογράφο να σας κάνει ερώτηση, μην απαντάτε σε σχόλια αν δεν είναι σαφείς ερωτήσεις. Αν σας κάνει κάποιο σχόλιο, τότε απαντήστε «ποια είναι η ερώτησή σας ακριβώς;» Έτσι κρατάτε το πάνω χέρι της συζήτησης, αποφεύγετε τους σκοπέλους και τις αντιπαραθέσεις.

4. Αρνητικές ερωτήσεις

Πολύ συχνά ένας δημοσιογράφος μπορεί να κάνει μια αρνητική ερώτηση. Για παράδειγμα «Φαίνεται ότι αντιμετωπίζετε σοβαρό πρόβλημα γι αυτό το θέμα». Ο κίνδυνος για σας είναι να απαντήσετε χρησιμοποιώντας την ίδια γλώσσα με το δημοσιογράφο, για παράδειγμα να πείτε «Δε νομίζω ότι έχουμε πρόβλημα». Η λέξη «πρόβλημα» θα είναι αυτή που θα μείνει στους ακροατές, ό,τι κι αν ειπωθεί στη συνέχεια.
Η λύση: Χρησιμοποιήστε τις δικές σας λέξεις, όχι αυτές του δημοσιογράφου. Αρχικά χρησιμοποιήστε μια φράση σαν «Δεν το βλέπω έτσι» ή « Δε θα συμφωνήσω μαζί σας» και στη συνέχεια δώστε μια απάντηση που να τη διαπερνά το θετικό πνεύμα σας.

Δόμηση εμπιστοσύνης

Όσα αναφέρθηκαν σε αυτό το άρθρο έχουν ως κοινό σημείο αναφοράς τη δόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης: εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτικών, των κομμάτων και του Τύπου, των πολιτών.
Στο κείμενο αυτό έδειξα ότι η δόμηση εμπιστοσύνης είναι μια διαδικασία που προϋποθέτει επίγνωση του ρόλου σας, σωστή προετοιμασία, αξιοποίηση της τεχνικής «γεφύρωσης» και γνώση του δικού σας στυλ συμπεριφοράς. Ολοκληρώνω το άρθρο αυτό όπως το ξεκίνησα, με τον ορισμό που δίνω στην Επικοινωνία: «Επικοινωνία είναι η ανταλλαγή γεγονότων, ιδεών, αισθημάτων, συναισθημάτων και ενέργειας μεταξύ δύο ανθρώπων ή μιας ομάδας ανθρώπων, έκαστος των οποίων έχει επίγνωση της ύπαρξης του άλλου».

Με άλλα λόγια, η Επικοινωνία είναι Συνεργασία.