Επτά αποτελεσματικοί τρόποι για να ξεκινήσετε μια προεκλογική ομιλία

Του Θανάση Παπαμιχαήλ,
Επικοινωνιολόγου- Διευθυντή της Think Politics

Έμπειροι συγγραφείς ομιλιών λένε ότι η αρχή σε μια ομιλία παρουσιάζει τη μεγαλύτερη δυσκολία. Άπαξ και βρείτε πώς θα ξεκινήσετε, τα υπόλοιπα έρχονται. Οι δυσκολίες προκύπτουν από το ότι παίζονται πολλά. Το κοινό αποφασίζει αν του αρέσετε ή αν είστε έντιμος στα πρώτα δευτερόλεπτα της ομιλίας και σας χαρίζει μόνο 30 δευτερόλεπτα προσοχής πριν αρχίσετε να χάνετε κάποιους. Θα σας ακούσει προσεκτικά για περίπου μισό λεπτό. Ύστερα, κάθε δευτερόλεπτο που περνά όλο και περισσότεροι αποσύρονται. Στα δυο λεπτά το κοινό συνήθως δεν ακούει προσεκτικά, σκέφτεται άλλα πράγματα ή απλώς τίποτα, εκτός αν του έχετε δώσει έναν καλό λόγο να σας ακούει για άλλα 30 δευτερόλεπτα. Το μορφωτικό επίπεδο συνδέεται άμεσα με το κατά πόσο σας ακούει προσεκτικά. Γιατροί, δικηγόροι και όσοι έχουν πανεπιστημιακή μόρφωση μπορούν να ακούν προσεκτικά για περισσότερη ώρα, σύμφωνα με μελέτες.

Η αρχή μιας ομιλίας κατευθύνει τη σκέψη των κοινού. Με κάθε πρόταση, μια ομιλία κατευθύνει και καθοδηγεί το κοινό της να δει ένα πρόβλημα ή να σκεφτεί ένα ζήτημα με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Με μια καλή αρχή «στενεύετε» με κάθε σας πρόταση τον τρόπο που σκέφτεται το κοινό κάνοντάς το πολύ γρήγορα να συμφωνήσει ομόφωνα πάνω σε ένα ζήτημα. Με την αρχή της ομιλίας σας πρέπει να δημιουργήσετε, να καθιερώσετε έναν τρόπο να σας ακούει το κοινό, χρησιμοποιώντας καθοδηγητικές «πινακίδες» που το βοηθούν να κατανοήσει την επιχειρηματολογία σας ή φράσεις που το βοηθούν να ακούσει και να αντιληφθεί καλύτερα όσα λέτε, όπως επαναλαμβανόμενα το: «είμαι ένας Βερολινέζος».

Η αρχή μιας ομιλίας μπορεί να βοηθήσει τον ομιλητή να συνδεθεί με το κοινό, να ενωθεί μαζί του. Όταν συμβεί αυτό ο ομιλητής γίνεται η «φωνή της συλλογικής συναίνεσης», η φωνή έκφρασης των ανησυχιών και προσδοκιών του κοινού. Μια καλή αρχή αποκαλύπτει την ανθρώπινη πλευρά του ομιλητή, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στο κοινό να τον πιστέψει και να τον εμπιστευτεί. Η αρχή δίνει τον τόνο μιας ομιλίας, δημιουργεί την ατμόσφαιρα. Δύσκολα θα προχωρήσετε ξεκινώντας από τρία αστεία σε ένα σοβαρό ζήτημα: οι αλλαγές στον τόνο μπορεί να κάνουν το κοινό να νιώσει άβολα. Θα τους ακούσετε να αναστενάζουν και να μετακινούνται στις καρέκλες τους διότι αλλάξατε τον τόνο ενώ είχαν συνηθίσει στον αρχικό κωμικό τόνο.

Μια καλή αρχή πρέπει αμέσως, δυνατά και καθαρά να κατευθύνει τη σκέψη του κοινού σε μια προκαθορισμένη κατεύθυνση. Ο Winston Churchill ξεκίνησε μια ραδιοφωνική ομιλία τον Μάιο του 1940, όταν η γερμανική επίθεση στη Μεγάλη Βρετανία έδειχνε αναπόφευκτη, λέγοντας: «Έχουμε καθήκον όχι μόνο να κερδίσουμε τη μάχη, αλλά να κερδίσουμε τον πόλεμο». Κατηύθυνε έτσι το κοινό του ακριβώς εκεί που ήθελε! Γι’ αυτό ακριβώς κάθε ομιλία που μπαίνει κατευθείαν στην καρδιά του ζητήματος κερδίζει το χειροκρότημα, όπως αυτή του Boris Yeltsin στην ταφή της οικογένειας του Τσάρου Nicholas Romanov στην Αγία Πετρούπολη το 1998: «Είναι μια ιστορική μέρα για τη Ρωσία. Ογδόντα χρόνια έχουν περάσει από τη σφαγή του τελευταίου Ρώσου αυτοκράτορα και της οικογένειάς του. Μείναμε για καιρό σιωπηλοί γύρω από αυτό το τερατώδες έγκλημα. Πρέπει να πούμε την αλήθεια: το μακελειό του Yekaterinburg έχει γίνει μια από τις πιο αισχρές σελίδες της ιστορίας μας». Έτσι πρέπει να αρχίζετε: τολμηρά, ευθέως, μεστά, ξεκάθαρα και με φράσεις που μένουν. Σε μια εποχή που πολύ δύσκολα κερδίζεται η προσοχή ενός κοινού, πρέπει να μπείτε κατευθείαν στο θέμα. Χωρίς χασομέρι, χωρίς στήσιμο σκηνικών, χωρίς υπερβολική άνεση και αστεία: κατευθείαν στο θέμα! Δεν υπάρχει όμως και η ανάγκη να εκφράσετε ευχαριστίες.

Ειλικρινά, οι λίστες ευχαριστιών έχουν παραγίνει και συνήθως κουράζουν το κοινό. Περιορίστε τις ευχαριστίες στο ελάχιστο και μνημονεύστε ανθρώπους και επιτεύγματα στο κυρίως σώμα της ομιλίας προβάλλοντας τον καθένα ξεχωριστά, χρησιμοποιώντας την ιστορία τους αποδεικτικά στην επιχειρηματολογία σας. Έτσι πετυχαίνετε μ’ έναν σμπάρο δυο τρυγόνια: ευχαριστείτε και τεκμηριώνετε με τις ίδιες λέξεις και ταυτόχρονα. Ευχαριστείτε όσους θέλατε να ευχαριστήσετε κερδίζοντας την ίδια στιγμή μεγαλύτερη απήχηση και κάνοντας μεγαλύτερη εντύπωση.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να μπείτε κατευθείαν στο θέμα, όπως οι εξής:

• Ορίστε το γενικό πλαίσιο
Δείξτε τη σπουδαιότητα της εκδήλωσης στην οποία μιλάτε. Αυτό έκανε ο Tony Blair με την ομιλία του στο Brighton μετά την άνοδό του στην εξουσία το 1997. Είπε: «Περιμέναμε πάρα πολύ καιρό αυτήν τη στιγμή και το μόνο που μπορώ να σας πω είναι ότι μετά από 18 μακρά χρόνια στην αντιπολίτευση, νιώθω βαθιά περήφανος και προνομιούχος που στέκω εμπρός σας ως ο νέος Εργατικός Πρωθυπουργός της χώρας μας».

• Μιλήστε ιστορικά
Ο Ronald Reagan, μιλώντας σε μια Νορμανδική ακτή το 1984, γύρισε πίσω 40 χρόνια για να πει: «Βρισκόμαστε εδώ για να επισημάνουμε την ημέρα στην ιστορία που οι Σύμμαχοι ενώθηκαν στη μάχη για να αποκαταστήσουν την ελευθερία σε αυτή την ήπειρο». Αυτός είναι ο αγαπημένος μου τρόπος να αρχίζει μια ομιλία διότι θέτει ένα πλαίσιο και χωρίς καθυστέρηση συμπεριλαμβάνει το ιστορικό πλαίσιο για να βοηθήσει το κοινό να αντιληφθεί τη σημασία της και το μήνυμά της.

• Γράψτε ιστορία
Δείξτε πώς η ομιλία σας αποτελεί ιστορικό σημείο αναφοράς. Αυτό έκανε ο Nelson Mandela στην ορκομωσία του ως πρόεδρος το 1994: «Σήμερα όλοι μας, με την παρουσία μας εδώ και με τους πανηγυρισμούς μας σε άλλα μέρη της χώρας και του κόσμου, απονέμουμε δόξα και ελπίδα στην νεογέννητη ελευθερία». Η ομιλία αρχίζει αναγνωρίζοντας την ιστορική σημασία της, αποκτώντας έτσι έναν σοβαρό τόνο και προσδίδοντας βαρύτητα στον ομιλητή.

• Εκθέστε τις αρχές σας
Χρησιμοποιήστε τις αρχές σας για να χαρακτηρίσετε τον εαυτό σας και για να κατευθύνετε την ομιλία σας. Όταν ο Mahatma Gandhi δικαζόταν για εξέγερση στο Ahmadabad το 1922 ξεκίνησε ως εξής: «Η μη βία είναι το πρώτο άρθρο της πίστης μου. Είναι το τελευταίο άρθρο της πίστης μου». Ευθυγραμμιστείτε με τις αρχές σας και χρησιμοποιήστε τις ως το κατευθυντήριο θέμα της ομιλίας.

• Εκθέστε ένα πρόβλημα
Ο Alexander Solzhenitsyn είπε σε ένα κοινό στο Harvard το 1978: «Η πτώση του θάρρους μπορεί να αποτελεί το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό το οποίο ένας εξωτερικός παρατηρητής προσέχει σήμερα στη Δύση». Η έκθεση ενός προβλήματος είναι ένας καλός τρόπος να κερδίσετε την προσοχή ενός κοινού, το οποίο θα θέλει στη συνέχεια να ξέρει τι προτίθεστε να κάνετε γι’ αυτό. Έτσι σας ανοίγεται ο δρόμος να μιλήσετε για τις λύσεις σας.

• Εκθέστε τα προσόντα σας
Δείξτε γιατί είστε αυτός που πρέπει να εκφωνήσει τη συγκεκριμένη ομιλία. Στην 50η επέτειο απελευθέρωσης του Auschwitz, ο άλλοτε κρατούμενος Elie Weisel ξεκίνησε την ομιλία του με αυτές τις ανατριχιαστικές λέξεις: «Σας μιλάω ως ένας άνθρωπος ο οποίος πριν 50 χρόνια και εννέα ημέρες δεν είχε όνομα, δεν είχε ελπίδα, δεν είχε μέλλον και ήταν γνωστός μόνο με τον αριθμό του: Α 70713». Κανείς δεν ήταν καταλληλότερος να μιλήσει για το Auschwitz απ’ ό, τι ένας επιζών.

• Εκθέστε το όραμά σας
Ξεκινήστε με το όραμά σας, το μέρος όπου θέλετε να πάρετε το κοινό, τον μακρινό ορίζοντα που μπορείτε να φτάσετε με ενότητα και δέσμευση. Ο Πρίγκιπας Κάρολος, στην ομιλία του για τον «τερατώδη γρανίτη» στην οποία επιτίθετο στη μοντέρνα αρχιτεκτονική το 1984, παρουσιάζει κατευθείαν το όραμά του: «Επιτέλους οι άνθρωποι αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι είναι δυνατόν και σημαντικό να σεβόμαστε τα παλιά κτίρια και ρυμοτομικά σχέδια, τις παραδοσιακές κλίμακες και την ίδια στιγμή να μη νιώθουμε ενοχές που δείχνουμε μια προτίμηση στις προσόψεις, τον διάκοσμο, τα μαλακά υλικά». Ογδόντα πέντε χρόνια νωρίτερα, ο Theodore Roosevelt είχε ξεκινήσει την περίφημη ομιλία του για την «επίπονη ζωή» με ένα όραμα αντίθεσης: «Δεν θέλω να κηρύξω το δόγμα της φαύλης άνεσης αλλά το δόγμα της επίπονης ζωής, της ζωής του μόχθου και της προσπάθειας, της εργασίας και της πάλης. Θέλω να κηρύξω αυτή την υψηλότερη μορφή επιτυχίας που έρχεται όχι στον άνθρωπο που επιθυμεί μονάχα την εύκολη ειρήνη αλλά στον άνθρωπο που δεν ζαρώνει από τρόμο μπροστά σε κινδύνους, κακουχίες ή πικρούς μόχθους και που μέσα από αυτά επιτυγχάνει τον θαυμάσιο τελικό θρίαμβο».